2ο βιβλίο: "ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ ΠΑΠΑΝΙΚΑΝΔΡΟΣ - ΜΑΚΕΔΟΝΟΜΑΧΟΣ, ΟΠΛΑΡΧΗΓΟΣ -
Ο ΕΛΕΥΘΕΡΩΤΗΣ ΤΗΣ ΑΡΙΔΑΙΑΣ"
Το βιβλίο εκδόθηκε το 2005 από την Ιστορική και Λαογραφική Εταιρεία Γιαννιτσών "ΦΙΛΙΠΠΟΣ". Τη δαπάνη εκτύπωσης του έργου κάλυψε η οικογένεια του Θεόδωρου Καραβάτση και της Βούλας Χαριτίδη - Καραβάτση, η οποία είχε συγγενικούς δεσμούς με τον Παπα-Νίκανδρο και διατηρεί στο σπίτι τους, με επιμέλεια φυλαγμένο, όλο το πολύτιμο αρχείο του Αρχιμανδρίτη - Μακεδονομάχου.
Για τη συγγραφή του βιβλίου ο συγγραφέας χρησιμοποίησε κείμενα και άρθρα του αείμνηστου Ζάχου Σαββόπουλου (1937-2001),Υποδιευθυντή της Τραπέζης της Ελλάδος, μεθοδικού λάτρη και ερευνητή της τοπικής ιστορίας και λαογραφίας, που δημοσίευσε στην εβδομαδιαία εφημερίδα των Γιαννιτσών "ΗΧΩ ΤΟΥ ΚΑΜΠΟΥ", από τον Δεκέμβρη του 1976 έως και τον Μάρτη του 1977, με τον τίτλο: "ΠΑΠΑ-ΝΙΚΑΝΔΡΟΣ - Αναστάσιος Παπαϊωάννου - Ο Απελευθρωτής της Αριδαίας".
Το προσωπικό αρχείο του Ζάχου Σαββόπουλου παραχώρησε ευγενικά, στη μνήμη του συζύγου της, η κ. Ελένη Σαββοπούλου, στην Ιστορική-Λαογραφική Εταιρεία Γιαννιτσών "ΦΙΛΙΠΠΟΣ" για την κατάλληλη αξιοποίηση και προβολή του.
Σύμφωνα με τη σειρά των δημοσιευμάτων του Ζ. Σαββόπουλου και την υπόλοιπη σχετική αρχειακή έρευνα του συγγραφέα, από το προσωπικό αρχείο του Αρχιμανδρίτη Παπα-Νίκανδρου, το οποίο με περισσή επιμέλεια και σεβασμό διατηρούν στο σπίτι τους η εγγονή του κ. Βούλα Χαριτίδου-Καραβάτση και ο σύζυγός της κ. Θεόδωρος Καραβάτσης, ο Παπα-Νίκανδρος, κατά κόσμον Αναστάσιος Παπαϊωάννου, γεννήθηκε στο Μεγάλο Βογιαλίκι ή Μπογιαλίκι της Ανατολικής Θράκης το έτος 1876 ή 1877. Μετά της εγκύκλιες σπουδές στην ιδιαίτερη πατρίδα του, διορίζεται το 1899 ως δάσκαλος στη Χάλκη της Δωδεκανήσου. Το 1900 εγγραφεται στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Στη διάρκεια των σπουδών του, παρακολουθεί βαθύτατα ανήσυχος τα γεγονότα στη Μακεδονία και τη Θράκη και συμμετέχει ενεργά στην "Εθνική Άμυνα". Ενώ βρισκόταν στο τελευταίο έτος των σπουδών του, επί πτυχίω, πληροφορείται την έναρξη του ένοπλου Μακεδονικού Αγώνα, εγκαταλείπει τη Νομική και μεταβαίνει αρχικά, ως δάσκαλος, στις Καρυές της Ανατολικής Θράκης (1900-1903) και στη συνέχεια ως διευθυντής της Επταταξίου Αστικής Σχολής Δοϊράνης (1906-1909).
Από τη θέση αυτή συμμετέχει ενεργά στην οργάνωση του Μακεδονικού Αγώνα στις περιοχές Γεβγελή, Δοϊράνης και Αλμωπίας (Καρατζόβας). Το έτος 1908, με παρότρυνση της ηγεσίας του Ελληνικού Προξενείου Θεσσαλονίκης, χειτοτονήθηκε ιερέας και του ανατέθηκε η κρίσιμη θέση του Αρχιερατικού Επιτρόπου Καρατζόβας. Από τη θέση αυτή οργάνωσε ομάδα Μακεδονομάχων από τα χωριά Μπάχοβο (Πρόμαχοι), Τσερνέσοβο (Γαρέφι), Τρέσινο (Όρμα), Πόζαρ (Λουτράκι), Στράιτσα (Ίδας), Πρεμπόδιστα (Σωσάνδρα) κ.ά. και συμμετέχει δραστικά στην απόκρουση των σχεδίων των Βουλγάρων κομιτατζήδων να αλλοιώσουν τις συνειδήσεις των Πατριαρχικών γηγενών της περιοχής και στην ενδυνάμωση του ηθικού των καταπιεζόμενων Μακεδόνων.
Στη διάρκεια του Πρώτου Βαλκανικού Πολέμου (Οκτώβριος-Νοέμβριος 1912) η στάση του ήταν καθοριστική στην απελευθέρωση της Αριδαίας (4 Νοεμβρίου 1912). Μετά την απελευθέρωση εγκαταστάθηκε στην Ιερά Μονή του Αρχαγγέλου, κοντά στο ομώνυμο χωριό. Με την έναρξη των γεγονότων του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και την εισβολή των Γερμανο-Βουλγάρων στην περιοχή της Καρατζόβας, ο Αρχιμανδρίτης Παπα-Νίκανδρος συνελήφθη, οδηγήθηκε σε βουλγαρικές φυλακές στην περιοχή των Σκοπίων, όπου καταδικάσθηκε σε θάνατο. Γλίτωσε την εκτέλεση με μεσολάβηση της βασιλικής οικογένειας της Ελλάδος στον Κάιζερ. Πέρασε χρόνια δύσκολα, κατατρεγμών και βασανισμών. Στη διάρκεια της Κατοχής συνελήφθη από Ναζί της περιοχής Γιαννιτσών και τους τοπικούς συνεργάτες τους, οδηγήθηκε σε εκτόπιση στην Κοζάνη, με εντολή να εκτελεσθεί καθ' οδόν. Για καλή του τύχη ομάδα αντιστασιακών τον απελευθέρωσε και γλίτωσε η ζωή του, για δεύτερη φορά.
Από το 1932 εγκαταστάθηκε στα Γιαννιτσά, κοντά σε συγγενείς του, όπου άφησε και την τελευταία του πνοή στις 4 Μαΐου του 1966.
Για τη συγγραφή του βιβλίου ο συγγραφέας χρησιμοποίησε κείμενα και άρθρα του αείμνηστου Ζάχου Σαββόπουλου (1937-2001),Υποδιευθυντή της Τραπέζης της Ελλάδος, μεθοδικού λάτρη και ερευνητή της τοπικής ιστορίας και λαογραφίας, που δημοσίευσε στην εβδομαδιαία εφημερίδα των Γιαννιτσών "ΗΧΩ ΤΟΥ ΚΑΜΠΟΥ", από τον Δεκέμβρη του 1976 έως και τον Μάρτη του 1977, με τον τίτλο: "ΠΑΠΑ-ΝΙΚΑΝΔΡΟΣ - Αναστάσιος Παπαϊωάννου - Ο Απελευθρωτής της Αριδαίας".
Το προσωπικό αρχείο του Ζάχου Σαββόπουλου παραχώρησε ευγενικά, στη μνήμη του συζύγου της, η κ. Ελένη Σαββοπούλου, στην Ιστορική-Λαογραφική Εταιρεία Γιαννιτσών "ΦΙΛΙΠΠΟΣ" για την κατάλληλη αξιοποίηση και προβολή του.
Σύμφωνα με τη σειρά των δημοσιευμάτων του Ζ. Σαββόπουλου και την υπόλοιπη σχετική αρχειακή έρευνα του συγγραφέα, από το προσωπικό αρχείο του Αρχιμανδρίτη Παπα-Νίκανδρου, το οποίο με περισσή επιμέλεια και σεβασμό διατηρούν στο σπίτι τους η εγγονή του κ. Βούλα Χαριτίδου-Καραβάτση και ο σύζυγός της κ. Θεόδωρος Καραβάτσης, ο Παπα-Νίκανδρος, κατά κόσμον Αναστάσιος Παπαϊωάννου, γεννήθηκε στο Μεγάλο Βογιαλίκι ή Μπογιαλίκι της Ανατολικής Θράκης το έτος 1876 ή 1877. Μετά της εγκύκλιες σπουδές στην ιδιαίτερη πατρίδα του, διορίζεται το 1899 ως δάσκαλος στη Χάλκη της Δωδεκανήσου. Το 1900 εγγραφεται στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Στη διάρκεια των σπουδών του, παρακολουθεί βαθύτατα ανήσυχος τα γεγονότα στη Μακεδονία και τη Θράκη και συμμετέχει ενεργά στην "Εθνική Άμυνα". Ενώ βρισκόταν στο τελευταίο έτος των σπουδών του, επί πτυχίω, πληροφορείται την έναρξη του ένοπλου Μακεδονικού Αγώνα, εγκαταλείπει τη Νομική και μεταβαίνει αρχικά, ως δάσκαλος, στις Καρυές της Ανατολικής Θράκης (1900-1903) και στη συνέχεια ως διευθυντής της Επταταξίου Αστικής Σχολής Δοϊράνης (1906-1909).
Από τη θέση αυτή συμμετέχει ενεργά στην οργάνωση του Μακεδονικού Αγώνα στις περιοχές Γεβγελή, Δοϊράνης και Αλμωπίας (Καρατζόβας). Το έτος 1908, με παρότρυνση της ηγεσίας του Ελληνικού Προξενείου Θεσσαλονίκης, χειτοτονήθηκε ιερέας και του ανατέθηκε η κρίσιμη θέση του Αρχιερατικού Επιτρόπου Καρατζόβας. Από τη θέση αυτή οργάνωσε ομάδα Μακεδονομάχων από τα χωριά Μπάχοβο (Πρόμαχοι), Τσερνέσοβο (Γαρέφι), Τρέσινο (Όρμα), Πόζαρ (Λουτράκι), Στράιτσα (Ίδας), Πρεμπόδιστα (Σωσάνδρα) κ.ά. και συμμετέχει δραστικά στην απόκρουση των σχεδίων των Βουλγάρων κομιτατζήδων να αλλοιώσουν τις συνειδήσεις των Πατριαρχικών γηγενών της περιοχής και στην ενδυνάμωση του ηθικού των καταπιεζόμενων Μακεδόνων.
Στη διάρκεια του Πρώτου Βαλκανικού Πολέμου (Οκτώβριος-Νοέμβριος 1912) η στάση του ήταν καθοριστική στην απελευθέρωση της Αριδαίας (4 Νοεμβρίου 1912). Μετά την απελευθέρωση εγκαταστάθηκε στην Ιερά Μονή του Αρχαγγέλου, κοντά στο ομώνυμο χωριό. Με την έναρξη των γεγονότων του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και την εισβολή των Γερμανο-Βουλγάρων στην περιοχή της Καρατζόβας, ο Αρχιμανδρίτης Παπα-Νίκανδρος συνελήφθη, οδηγήθηκε σε βουλγαρικές φυλακές στην περιοχή των Σκοπίων, όπου καταδικάσθηκε σε θάνατο. Γλίτωσε την εκτέλεση με μεσολάβηση της βασιλικής οικογένειας της Ελλάδος στον Κάιζερ. Πέρασε χρόνια δύσκολα, κατατρεγμών και βασανισμών. Στη διάρκεια της Κατοχής συνελήφθη από Ναζί της περιοχής Γιαννιτσών και τους τοπικούς συνεργάτες τους, οδηγήθηκε σε εκτόπιση στην Κοζάνη, με εντολή να εκτελεσθεί καθ' οδόν. Για καλή του τύχη ομάδα αντιστασιακών τον απελευθέρωσε και γλίτωσε η ζωή του, για δεύτερη φορά.
Από το 1932 εγκαταστάθηκε στα Γιαννιτσά, κοντά σε συγγενείς του, όπου άφησε και την τελευταία του πνοή στις 4 Μαΐου του 1966.
